Հիմնական տանողներ
- Նոր զեկույցում ասվում է, որ կառավարությունները արգելափակում են մուտքը ինտերնետի մասեր՝ այն քայլերով, որոնք ազդում են խոսքի ազատության վրա:
- Միայն 2019 թվականին գրանցվել է ինտերնետի 213 անջատում, թեև 2020 թվականին համաճարակի ժամանակ այդ թիվը նվազել է մինչև 155-ի։
- Սակայն ինտերնետի շնորհիվ ազատ խոսքի ճնշելը դառնում է ավելի դժվար, ասում է փորձագետներից մեկը:
Ամբողջ աշխարհում կառավարություններն ավելի ու ավելի են դիմում ինտերնետի անջատումների՝ տեղեկատվությունը վերահսկելու համար:
Նոր ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ վերջին տասնամյակի ընթացքում տեղի ունեցած գրեթե 850 անջատումներից 768-ը տեղի են ունեցել 2016 թվականից ի վեր: Հնդկաստանի կառավարությունն ամենաշատ իրավախախտն էր, երբ խոսքը վերաբերում էր անջատումներին՝ անցյալ տարի 109 դեպքով: Անջատումները ամենից հաճախ տեղի են ունենում ընտրությունների և քաղաքացիական անկարգությունների շուրջ։
«Երբ ինտերնետ հասանելիությունը սահմանափակվում կամ արգելափակվում է, դա ոչ միայն ազդում է քաղաքացիների ամենօրյա գործունեության վրա, այլև խոչընդոտում է նրանց խոսքի և կարծիքի ազատության իրավունքները, ինչպես նաև խաղաղ հավաքների իրավունքը», - ասել է Քենեթ Օլմսթեդը: Ինտերնետ Հասարակության ավագ խորհրդականը, որը շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն է, որը պաշտպանում է ինտերնետ հասանելիությունը, Lifewire-ին էլփոստով տված հարցազրույցում ասել է:
Անջատման մասին տեղեկություն
Համաձայն Google-ի և թվային իրավունքների պաշտպանության «Access Now» ոչ առևտրային կազմակերպության հաշվետվության՝ օգտատերերն աճող հաճախականությամբ կորցնում են մուտքը ինտերնետի մասեր: Միայն 2019 թվականին եղել է 213 անջատում, թեև 2020 թվականին համաճարակի ժամանակ այդ թիվը նվազել է մինչև 155։2021 թվականի առաջին կիսամյակի ընթացքում 21 երկրում 50 անջատում է եղել։
«Քանի որ մենք սկսեցինք հետևել կառավարության նախաձեռնած ինտերնետի անջատումներին, դրանց օգտագործումը շատացել է իսկապես տագնապալի տեմպերով», - զեկույցում ասում է գրաքննության փորձագետ Ֆելիսիա Անտոնիոն: «Քանի որ ամբողջ աշխարհի կառավարությունները միմյանցից սովորում են այս ավտորիտար մարտավարությունը, այն դուրս է եկել ծայրամասերից՝ դառնալով ընդհանուր մեթոդ, որն օգտագործում են շատ իշխանությունները՝ ընդդիմությանը խեղդելու, խոսքի ազատությունն ու արտահայտությունը ճնշելու համար»::
Զեկույցում ասվում է, որ ինտերնետի առաջին լայնածավալ անջատումը տեղի է ունեցել Եգիպտոսում 2011 թվականին՝ ի պատասխան կառավարության բողոքի: Եգիպտոսի ցանցերի մոտ 93%-ն արգելափակվել է հինգ օրով։
Ինտերնետի անջատումները նույնպես օգտագործվել են ամբողջ աշխարհում՝ «կանխելու ընդդիմադիր թեկնածուներին ընտրողների հետ կապ հաստատելու համար՝ սահմանափակելու քաղաքացիների կազմակերպվելու կարողությունը և խաթարելու ընտրությունների դիտորդների ջանքերը՝ ապահովելու քվեարկության ամբողջականությունը, - ասված է զեկույցում։
Կառավարությունները հաճախ օգտագործում են ինտերնետի անջատումները՝ վերահսկելու օգտատերերին ամեն ինչում՝ ազգային դպրոցների և համալսարանների քննություններից մինչև ընտրություններ և քաղաքացիական անկարգություններ, ասել է Օլմսթեդը: Երբ ինտերնետ հասանելիությունը սահմանափակվում կամ արգելափակվում է, դա կարող է ազդել նրանց խոսքի և կարծիքի ազատության և խաղաղ հավաքների իրավունքների վրա, ավելացրել է նա։
Անջատումները և սահմանափակումները նույնպես ազդում են քաղաքացիների ճշգրիտ տեղեկատվություն ստանալու ունակության վրա:
«Անջատումները և սահմանափակումները նաև ազդում են քաղաքացիների՝ անկարգությունների կամ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ կառավարական աղբյուրներից ճշգրիտ տեղեկատվություն ստանալու ունակության վրա», - ասաց Օլմսթեդը: «Քաղաքացիների համար նաև ավելի դժվար է դառնում կապ հաստատել ընտանիքի անդամների և ընկերների հետ որոշակի երկրի այլ մասերում կամ այլ երկրներում»:
Անջատումները ունեն նաև տնտեսական ազդեցություն. Օրինակ՝ Նիգերիայում սոցիալական մեդիայի արգելքը երկրին արժեցել է հարյուրավոր միլիոն դոլարներ և ավելին, ըստ Top10VPN ընկերության:
Ինտերնետի անջատումների հետևանքները հեռուն գնացող են, ասաց Օլմսթեդը: Դրանք ոչ միայն սահմանափակում են մարդկանց հաղորդակցվելու և տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունը, այլև կարող են վնասել երկրի կամ տարածաշրջանի աճին և զարգացմանը:
«Անջատումները նշանակում են ավելի քիչ տնտեսական ակտիվություն, ինչը հանգեցնում է տեղական բիզնեսի շահույթի նվազմանը և հարկային եկամուտների նվազմանը», - ասաց նա: «Տնտեսական անորոշությունը, որը ստեղծում են անջատումները, կուտակային է, քանի որ դրանք ընկերություններին հետ են պահում ներդրումներ կատարել երկրում և կարող են հեռանալ առկա հաճախորդներին ազգային ծառայություններ մատուցողներից»:
Բայց խոսքն ավելի ազատ է
Չնայած ինտերնետի անջատումների աճող հաճախականությանը, խոսքի ազատությունն ավելի դժվար է ճնշել, Lifewire-ին տված հարցազրույցում ասել է Ֆլորիդայի համալսարանի սոցիալական մեդիայի պրոֆեսոր Էնդրյու Սելեպակը::
«Բռնապետական կամ ավտորիտար կառավարության համար հեշտ է փակել թերթը, ռադիոն կամ հեռուստաընկերությունը, քանի որ կա ֆիզիկական վայր, որը կարելի է գտնել, փակել, գրավել կամ նույնիսկ ոչնչացնել», - ասաց նա: «Սակայն սմարթֆոնի դեպքում յուրաքանչյուր ոք, որտեղ էլ լինի, կարող է լսելի լինել իր ձայնը:«
Համացանցը և սոցիալական մեդիան չունեն ֆիզիկական տեղակայում, որը կարող է տիրանալ կամ փակել պահեստը կամ ավտորիտար կառավարությունը, նշել է Սելեպակը:
«Նրանք չեն կարող պարզապես փակել Twitter-ը կամ Instagram-ը», - ասաց նա: «Նրանք չեն կարող տիրել միայն Facebook-ին կամ YouTube-ին: Նրանք չեն կարող նույնիսկ տիրել ինտերնետին: Դեսպոտներն ու ավտորիտար կառավարությունները չեն կարող վերահսկել այն, ինչ տարածվում կամ սպառվում է ինտերնետից, և փոխանակ փորձելու, նրանք ամբողջովին փակում են ինտերնետը»:
